Hibrit Tohum Nedir, Nasıl Yapılır, Ne İşe Yarar?

Hibrit Tohum Nedir, Nasıl Yapılır, Ne İşe Yarar?

Hibrit Tohum Nedir, Nasıl Yapılır, Ne İşe Yarar?

Aynı tür bitkinin iki farklı çeşidinin çaprazlanması sonucu elde edilen tohuma melez tohuma denir. ‍Hibrit tohum daha sağlıklı, daha verimli ve daha kaliteli ürün elde etmek için yapılır.

Örneğin doğada yaban ortamında birçok domates çeşidi vardır. Doğada güneşle, rüzgarla, arıyla, böcekle rastgele yapılan tozlaşmayla, zaman içerisinde yeni domates türler ortaya çıkar. Her bir domates, bünyesinde farklı özellikler barındırır. Kabuğu sert olan, kabuğu yumuşak olan, tadı ve aroması güzel olan, renk özellikleri farklı olan, raf ömrü uzun olan, hastalık dayanımları farklı olan...

‍Hibrit tohum daha sağlıklı, daha verimli ve daha kaliteli ürün elde etmek için yapılır. Dünya var olduğu sürece, insanların talep ve ihtiyaçları her zaman olacaktır. Bunun yanında aynı insan hayatında olduğu gibi; bitki hayatında da sürekli değişime uğrayan hastalıklar, soğuk ve sıcak iklim koşulları mevcuttur.

Ekim alanlarının tamamında hibrit tohumlar yerine, standart tohumlar (ata tohumlar) kullanılsaydı nüfus artış hızından dolayı insanlık beslenemez duruma gelirdi. Hibrit tohumların en büyük özelliği, hastalık ve değişen iklim koşullarına karşı dayanıklılıkları ve verim oranları standart tohumlara göre çok fazla olmasıdır. Var olan bu dayanım güçleri ve verimlilik oranlarından dolayı, hibrit tohumlar standart tohumlara göre çok daha fazla ürün alınmasına olanak sağlar.

Bunlara ilave olarak yurt içi ve yurt dışı pazarlar, tüketicilerin beklentilerine göre her yıl farklı renklerde, büyüklükte, lezzet ve aromada ürünler talep eder.

Hibrit Tohum Nasıl Elde Edilir?

Domates bitkisini örnek verecek olursak, çiçek yapısı erseliktir. Hem erkek hem de dişi organ aynı çiçekte yer almaktadır. Domates bitkisi bu özelliğinden dolayı %90-95 arasında kendine döllenen bir bitkidir. Hibrit tohum üretimi amacıyla yapılan melezleme çalışmalarında; öncelikle baba bitkilerde tohum ekimi ana bitkilerden 7-10 gün önce yapılır. Ana ebeveynin bulunduğu seranın dış ortam ile böcek temasını kesecek şekilde izolasyon sağlanmalıdır. Havalandırma açıklıkları böcek geçişini engelleyen materyal ile örtülmesi gerekir. Özellikle sera içerisinde düzenli ilaçlamalar yapılır.

Melezleme çalışmalarında dişi çiçekler her gün gözden geçirilir. Ana ebeveyndeki ilk salkım uzaklaştırılır, melezlemeye ikinci salkımdan başlanır. Çanak yapraklar kapalı, taç yapraklar hafif görülürken, çiçeklerde taç yapraklar ve erkek organın sıralandığı konik yapı, pens ile veya elle emasküle edilir. Melezlemeler için polen alımı güneşli günlerde sabah erken saatlerde yapılmalıdır. Toplanan polenler, canlılığını kaybetmeden buzdolabında 2-3 gün saklanabilir.

Emaskülasyon yapılan çiçeklere bir gün sonra baba hatlardan alınan çiçek tozları elle veya fırça yardımıyla dişi çiçeğin stigmasına uygulanır.

Melezleme yapılan bitkilerde çanak yapraklarının 2 tanesi kesilerek melezlenen çiçekler işaretlenmiş olur. Melezleme de kullanılan aletler her emaskülasyon ve melezlemeden sonra saf alkolle (%98) muamele edilir, kurutulur ve tekrar kullanılır.

Dişi organın dişicik tepesindeki sıvıda polenin çimlenmesini kolaylaştırmak için bazen borik asit uygulamaları yapılır. Domateste yüksek verim ve kalitede tohum eldesi için iklim koşullarının ve kültürel işlemlerin sağlanması büyük önem taşımaktadır. Polen canlılığı ve tozlama açısından 22- 25°C / 15-20°C (gündüz/ gece) sıcaklıkta ve %60'ın altında nisbi nemde yetiştiricilik yapılması idealdir. Özellikle meyve tutumu ve olgunlaşması aşamasında, nemin %60’ın üzerine çıkması hastalık ve zararlı riskini de arttırmakta, tohum verimini azaltmaktadır. Yeterli polen eldesi ve etkin tozlama için 4 dişi bitkiye 1 erkek bitki olacak şekilde üretim planlanmalıdır.

• Tohumun Meyveden Çıkartılması

Domates tohumunun meyve etinden ayrılması için kendi meyve suyunda fermantasyona tabi tutulur. Fermantasyon süresi sıcaklığa bağlı olarak değişir. Fermantasyon sıcaklık 25°C üzerinde ise 1-2 günde, sıcaklık 25°C altında ise daha uzun sürede tamamlanır. Fermentasyona alternatif olarak, Sodyum Karbonatla Ayırma, HCL ile Ayırma, Sodyum Hidroksit ile Ayırma gibi bazı yöntemler de uygulanabilir. Geniş alanlarda yapılan tohumluk üretimlerinde bu amaçla tasarlanmış makinelerden yararlanılmaktadır. Tohumlar, meyveden hangi yöntemle ayrılırsa ayrılsın, bol su ile yıkanıp hemen kurutmaya alınır. Kurutmada önce santrifüjleme ile tohum yüzeyinde tutulan su uzaklaştırılır daha sonra tohum gölgede ya da yapay kurutma sistemleri ile kurutulur. Asit ile tohum ayırma kullanıldığında tohum kabuğundaki hav tabakası uzaklaşırken, diğer yöntemlerde hav tabakası tohum yüzeyinde kalmaktadır. Bu nedenle asit ile ayırma daha tercih edilen bir yöntem olmakla beraber, kullanılan asidin teknik özelliği, konsantrasyonu ve asitle uygulama süresine dikkat edilmezse tohumun canlılığını kaybetme riski bulunmaktadır.

• Tohumda Kalite Arttırıcı Teknolojiler

Tohumda kaliteyi iyileştirmek amacıyla pek çok uygulama bulunmaktadır. Bunlar; tohumların temizlenmesi boylanması, hav tabakasının uzaklaştırılması, kaplama, ön çimlendirme teknolojilerini içermektedir. Bu teknolojiler, inovatif teknolojilerdir ve geliştirilmelerine yönelik büyük yatırımlar yapılmaktadır. Domates tohumları için uygulanabilecek bu ileri teknolojiler arasında ön çimlendirme ve kaplama teknolojilerine önem verilmektedir.

• Film Kaplama

Tohum film kaplaması, fungusit, pestisit, hormon, renk maddeleri gibi kimyasalların sentetik polimerler aracılığı ile tohumun yüzeyinin ince bir tabaka hâlinde kaplanmasıdır. Bu uygulamanın amacı tohumun su alımını ve çimlenmesini kontrol etmektir. Uygulamada kullanılan sentetik polimerler birtakım özelliklere sahiptir. Sıcaklık duyarlı, su geçirimli veya geçirimsiz özelliklere sahip olabilen bu polimerlerin kullanımı ile çimlenme ortamında uygun sıcaklık ve nem sağlanana kadar su alımı ve çimlenme kontrol altına alınmaktadır. Yine nem geçirimsiz polimerlerle tohumların kaplanması ile tohumun depolanabilme potansiyelinin arttırılması hedeflenmektedir. Bu tür tohum uygulamalarında kaplama materyalini oluşturacak polimerlerin, kaplanacak kimyasalların özelliği ve dozajı, uygulamanın yapılacağı makine ayarları gibi konulara dikkat edilmemesi durumunda tohumun kalitesi üzerine olumsuz etkilerinin bulunacağı unutulmamalıdır.

Ürününüz bol, kazancınız bereketli olsun.

Zir. Müh. Kübra Eke- Şubat 2021