BOMBUS ARILARININ SERALARDA KULLANIM OLANAKLARI

BOMBUS ARILARININ SERALARDA KULLANIM OLANAKLARI

Bombus arıları(Bombus terrestris), insanlık için büyük bir önem taşıyan pek çok bitkinin polinasyonunda görev alan ve dünyada geniş bir yayılma alanı olan çok değerli polinatör böceklerdir. Türkiye, topografik ve iklim koşullarının uygun olması nedeni ile bombus arıları faunası açısından çok zengindir. Bombus arılarının daha iri ve daha tüylü olması, dillerinin daha uzun olması, korolla tüpü uzun bitkileri ziyaret etmelerini kolaylaştırdığı gibi, daha düşük sıcaklık ve ışık yoğunluklarında çalışmaları, bu arıların doğada ve sera bitkilerinin döllenmesindeki önemini arttırmıştır. Türkiye’de yaklaşık 18.000 hektar sera alanı bulunmakta ve bunun % 50’sinde domates, % 15’inde biber, % 9’unda patlıcanve geri kalan % 26’sında salatalık, çilek, kavun ve diğer bitkiler yetiştirilmektedir. Sera içerisinde yoğun insektisit kullanımı ve polinasyonu sağlayan böceklerin yetersiz olması nedeniyle özellikle kış aylarında seralarda yetiştirilen domates, biber, patlıcan ve çileklerin döllenmesinde çok önemli sorunlarla karşılaşılmakta, üreticiler partenokarp meyve üretimi amacıyla çeşitli hormon ve büyümeyi düzenleyici kimyasal maddeler kullanmaktadırlar. Tarımda gelişmiş ülkeler ise seralarda daha doğal organik meyve ve sebze üretimi yapmak amacıyla bombus arısı kolonilerini kullanmaktadırlar. Seralarda tozlayıcı olarak bombus arılarının kullanımı ile daha bol, kaliteli meyve ve sebze üretilmekte, üreticilerin gelirleri artmakta, böylece tüketiciler de kaliteli meyve ve sebze tüketme olanağına sahip olmaktadır.

Antalya yöresi toplam 133.366 dekar kapalı alan varlığı ile turfanda sebze üretiminde önemli bir konumdadır. Turfanda sebze üretiminde pestisit ve değişik hormonların yoğun olarak kullanılması gerek sağlık gerekse lezzet açısında iç tüketimin gereken yeterli boyutlara ulaşmasını engelleyici bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Üretimde verim ve kalite artışını sağlayan bombus arılarının kullanılmaya başlanması ile iç tüketimi ve ihracatımızı engelleyici faktörlerin zamanla ortadan kalkacağı beklenmektedir. Sera ortamında yeterli tozlaşma olmadığında, bitki çiçeğinde dişi organların döllenemeyen kısımlarında şekil bozuklukları ortaya çıkabilmektedir. Meyve büyürken, döllenemeyen kısım yarılabilmekte ve o kısımda bir boşluk oluşabilmektedir. Bu özellikle iri taneli çileklerde sık rastlanan bir durumdur. Yani pazardan alınan iri taneli bazı çileklerdeki tuhaflıklar hormonla ilgili değil, döllenme süreciyle ilgilidir. Bombus arıları döllenmenin daha dengeli olmasını sağlamakta, dolayısıyla da düzgün şekilli ve lezzetli çilek üretimine yardımcı olmaktadır. Bombus arıları ile yapılan dölleme sonucunda iç aksam tamamen çekirdek ile dolu ve büyüklükleri aynı olmaktadır. Bombus arıları her koşulda mükemmel dölleme yaparlar. Hava şartları kötü ise bal arıları bundan etkilenir ve dışarı çıkmazlar. Bombus arılarının bal arılarından diğer bir farkı ise bal arıları dakikada 5 çiçeği döllerken bombus arıları 30–40 çiçeği dölleyebilir. 

Bombus Arısı ile Tozlanmanın Avantajları 

Örtü altı sebze yetiştiriciliğinde yaygın olarak kullanılan bombus arılarının tozlanmadaki avantajları şu şekilde özetlenebilir:

• Verim artışı sağlanır. Üretimde bombus arıları kullanıldığında, meyve sayısı ve meyve ağırlığında önemli bir artış olmaktadır. Ortalama verimde, domates ve biberde % 20–25, patlıcan’da 7–10 oranında artış sağlanmaktadır.

• Homojen (tek tip) meyveler elde edilir. 

• Kaliteli (ağır, dolgun, lezzetli vb) meyveler oluşur. 

• Özellikle patlıcan ve domateste, hormon uygulamaları sonucu nemden dolayı çok sık görülen Botrytis gibi mantar hastalıklarında azalma görülür. 

• 10 OC- 37 OC arasında hormon veya vibratör kullanımına gerek kalmaz. İşçilik maliyetinden tasarruf sağlar. 

• Meyvelerde hormon kalıntısı bulunmaz. 

• Düşük ışık yoğunluğunda çalışabilirler. 

• Dilleri bal arısına göre daha uzun olup, ağır olduklarından çiçeği daha iyi vibrate ederler.

• Bombus arıları bir uçuşta 400 domates çiçeğinde tozlaşma yapabilir, 1 dakikada 10–20 çiçeği ziyaret edebilir. 

• Bal arıları Ocak- Nisan ayları arası aktiftirler, bombuslar ise bütün yıl aktiftir. 

• Bombuslar bitki çiçeklerini bal arılarına göre daha sıklıkla ziyaret ederler, daha sadıktırlar ve haberleşme sistemleri çok gelişmiştir.

Bombus arılarının kontrollü olarak üretimi, doğaya verilmesi ve polinatör böcek olarak seracılıkta kullanılması doğadaki biyolojik dengelerin korunmasını, üretimde kalite ve kantitenin artırılmasını ve üretim maliyetinin azaltılmasını sağlamak açısından büyük önem taşımaktadır. Bu uygulama ile hormon ve ilâç kullanımı büyük ölçüde azalacak ve daha sağlıklı üretim yapmak mümkün olacaktır. Oldukça önemli bir sera alanına sahip olması ve seracılığın her geçen gün daha da gelişmesi nedeniyle, bombus arıları Türkiye’de de seracılıkta vazgeçilmez bir üretim aracı olmalıdır. Bu amaçla ülke coğrafyasındaki türler, bunların biyolojileri ve laboratuvar koşullarındaki seri üretim teknikleri ile seracılıkta kullanım yolları araştırılıp yetiştiricilere öncülük edilmesi gerekmektedir.

Kaynak: Arıcılık Araştırma Dergisi